شیمی علمی است که به بررسی اتم ها، مولکول ها و پیوند میان آن ها می پردازد. این دانش به بررسی خواص ماده، چگونگی تغییرات و شیوه تولید آنها، از هسته اتم تا کهکشان ها می پردازد. در این مطلب، مجله علمی آسو قصد معرفی رشته شیمی، گرایش ها و آینده شغلی آن دارد. پس تا انتها، همراه ما باشید.
رشته شیمی شامل دو بخش شیمی و صنایع شیمی است. علم شیمی به عنوان یکی از رشته های علوم پایه در نظر گرفته می شود. اما صنایع شیمیایی عبارت است از صنایعی که در آنها واکنش های شیمیایی انجام می گیرد. یعنی مواد اولیه تبدیل به فراورده های نهایی و جدید می شود که خواص این محصولات تا حدودی با مواد اولیه متفاوت است.
بررسی و مطالعه اجمالی ترکیب، ساختار ماده و همچنین کنترل فرآیندهای شیمیایی، مباحث و فعالیت هایی است که در سطح کارشناسی انجام می‌گردد. در کارشناسی ارشد و دکترا نیز دانشجویان در گرایش های تخصصی این رشته که عبارتند از : شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی معدنی، شیمی فیزیک و شیمی کاربردی به صورت عمیق تری با علم شیمی آشنا می‌گردند تا در آینده بتوانند مرز های دانش شیمی را گسترش دهند.
گرایش های شیمی در مقطع کارشناسی:
شیمی محض:
در گرايش محض مبناي كار، علم شيمي است و دانشجویان به مطالعه چهار گرايش اصلي علم شيمي می پردازند که عبارت اند از : شيمي آلي ، معدني ، تجزيه و شيمي فيزيك. اکثر دروس این گرایش به صورت تئوری است.
فارغ التحصیلان رشته شیمی محض میتوانند در این حیطه ها مشغول به کار شوند:
در بخش کنترل کیفیت شرکت های مختلف دارویی، تولید مواد آرایشی–بهداشتی، به عنوان کارشناس یا مدیر در بخش صنایع غذایی، به عنوان کارشناس در قسمت تولید شرکت های مختلف مانند واحد تولید مواد موثر دارویی و تولید مواد شیمیایی، سرپرست یا مدیر خط تولید، کارشناس تحقیقات در شرکت های دانش بنیان و تولیدی مواد شیمیایی.
شیمی کاربردی:
در رشته دانشگاهی شیمی کاربردی به کاربرد های شیمی در صنعت پرداخته می شود. این رشته شامل گروه های شیمیایی مختلف است که بر روی کاربرد ترکیبات فلزی، ترکیبات معدنی، ترکیبات آلی، پلیمر ها، پروتئین ها و غیره تحقیق می کند.
فارغ التحصیلان رشته شیمی کاربردی امکان اشتغال در مراکز زیر را دارند:
فعالیت در آزمایشگاه های کنترل کیفی، آزمایشگاه های شیمی، آزمایشگاه های استاندارد و آزمایشگاه های مواد مصرفی صنایع، فعالیت در آزمایشگاه های سنتزی مواد، جهت سنتز مواد جدید، ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی در مدارس، دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی، مراکز آموزش عالی کشور و سایر موسسات آموزشی
شیمی دارویی:
شیمی دارویی ، جزیی از علوم دارویی است که از دانش شیمی و زیست شناسی برای ایجاد واکنش هایی که میتوانند منجر به تولید مواد دارویی جدید شوند، استفاده میکند.هدف از این رشته تربیت دانشجویانی است،که بتوانند به عنوان یه فرد متخصص در صنایع مرتبط با تولید مواد اولیه شیمیایی – دارویی و یا موسسات آموزشی و تحقیقاتی حوزه های مربوط به شیمی زیستی از جمله داروسازی به فعالیت بپردازند.
شیمی آفت کش ها:
دوره کارشناسی رشته شیمی آفت کش ها شامل مجموعه اطلاعاتی است که به شناخت آفات و عوامل بیماری های گیاهی و اصول و روش های مبارزه با آن ها می انجامد.
شیمی فناوری اطلاعات:
این گرایش شامل آموزش و تمرین در دو حیطه شیمی و فناوری اطلاعات است. در این دوره دانشجویان روش استفاده از کامپیوتر و کار با نرم افزار هایی که در حل مسائل شیمی میتواند کمک کنند، فرا می گیرند. این موارد نرم افزار هایی خاص، مربوط به شیمی و بانک اطلاعاتی مخصوص شیمی هستند که میتوانند دانش دانشجویان را جهت استفاده و ایجاد نرم افزار های گرافیک مولکولی و شبیه سازی کامپیوتری بالا ببرند.
شیمی محیط زیست:
هدف از این رشته، افزایش آگاهی دانشجویان در زمینه علوم پایه و دانش پایه با تکیه بر شیمی می باشد. آنها در زمینه مسائل محیط زیست و آلودگی های مربوطه و آشنایی با روش های رفع و توسعه آن و اثرات آلودگی ها بر محیط زیست اطلاعات کسب می کنند.
توانایی های فارغ‌التحصیلان
- فعالیت در آزمایشگاه های کنترل کیفی، ارائه معیار های استاندارد برای افزایش کمیت و کیفیت محصولات تولیدی و موادی که به مصرف کارخانه ها و صنایع می رسند.
- آموزش در دانشگاه ها ، دبیرستان ها و موسسات آموزشی.
- ارائه طرح های تحقیقاتی به منظور استفاده از منابع اولیه ای که در سطح جامعه موجود است. این کار جهت استفاده بهینه و جلوگیری از صادرات بی‌رویه مواد اولیه و تبدیل مواد به محصولاتی که در جامعه از ارزش اقتصادی بالایی برخوردارند است.
- فعالیت در کارخانجات پتروشیمی، پلاستیک، لاستیک، رنگ و رزین، الیاف، صنایع غذایی، صنایع دارویی، بهداشتی و شوینده ها.
- استفاده بهینه از گیاهان دارویی موجود در سطح کشور به منظور استخراج و شناسایی موارد کاربرد این گیاهان به کمک متخصصان داروساز.
برخی از مراکز جذب کارشناس های شیمی به شرح زیر است:
- وزارت خانه های آموزش و پرورش
- صنایع سنگین
- صنایع و معادن
- فرهنگ و آموزش عالی
- کشاورزی
- نفت و نیز آموزشگاه های شیمی
- صنایع شیمیایی
بررسی گرایش های کارشناسی ارشد شیمی وزارت علوم:
کارشناسی ارشد شیمی آلی:
در این گرایش به بررسی ترکیبات کربن با عناصری مانند هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، هالوژن ها و غیر فلزات دیگر نظیر گوگرد و منیزیوم می پردازند. در این گرایش به فعالیت در مراکز داروسازی و ارایشی_بهداشتی، آزمایشگاه های کنترل کیفی و شناسایی مواد شیمیایی می پردازند. همچنین به دلیل ارتباط بین شیمی آلی و شیمی پلیمر از این گرایش جهت اصلاح ساختار پلیمر به منظور بهبود و سنتز خواص جدید استفاده می شود.
کارشناسی ارشد شیمی معدنی:
فارغ التحصیلان این رشته می توانند در مراکز علمی و تحقیقاتی به مطالعه کاتالیزور ها، شیمی آلی، فلزی ،صنایع معدنی ،مطالعات الکتروشیمیایی کمپلکس های معدنی و نانو ذرات بپردازند. همچنین می توانند در صنایع مختلفی مانند استخراج مواد شیمیایی از منابع معدنی، تولید انواع مواد شوینده، ضدعفونی کننده، پاک کننده و … فعالیت داشته باشند.
کارشناسی ارشد شیمی تجزیه:
برای کسب اطمینان از کنترل کیفیت محصولات در صنایع تولیدی، مواد اولیه و همچنین محصول نهایی، آن ها را تحت تجزیه های شیمیایی وسیعی قرار می دهند.این کار توسط دانشجویان انجام می شود.
کارشناسی ارشد شیمی فیزیک:
در کشور ما اغلب فارغ التحصیلان شیمی فیزیک به صورت پژوهشی و تحقیقاتی به فعالیت می پردازند. با بررسی تعادل در واکنش های شیمیایی، تغییرات انرژی، الکتروشیمی و سینتیک شیمیایی (Chemical Kinetic) می توان صنایع مختلف شیمی را به سمت بازدهی بیشتر هدایت کرد. همچنین می توان از اتلاف انرژی جلوگیری کرد و راندمان تولید محصول را افزایش داد. در این گرایش، از اصول و قوانین فیزیک، برای توجیه پدیده های شیمیایی استفاده می شود.
کارشناسی ارشد نانو شیمی:
یکی از مشخصه‌های علم شیمی و مهندسی شیمی، شناخت علم مواد و مهندسی مواد است که در علوم محض، مطالعه و تخقیق و در مهندسی، تولید انبوه مورد نظر است.
کارشناسی ارشد شیمی کاربردی:
این گرایش در صنایع پتروشیمی و کنترل کیفیت وزارت دفاع و نیرو کاربرد مهم و بازار کار خوبی دارد.
کارشناسی ارشد آموزش شیمی:
فارغ التحصیلان رشته اموزش شیمی، به آموزش دانشِ شیمی در مدرسه و دانشگاه به منظور تربیت افراد متخصص میپردازند.
کارشناسی ارشد شیمی دارویی:
شاخه‌ای از دانش بنیادین شیمی است که به مطالعه و استفاده از ترکیبات شیمیایی برای دست یابی به درمان، در سیستم‌های زیستی می‌پردازد.
کارشناسی ارشد فیتوشیمی(شیمی گیاهی):
در این شاخه از شیمی به بررسی خواص شیمیایی و دارویی گیاهان مختلف می پردازند. در واقع به مطالعه ترکیبات شیمیایی گیاهان مانند متابولیت های ثانویه گیاهی می‌پردازد.
کارشناسی ارشد شیمی پلیمر:
در این گرایش دانشجویان مطالعاتی را درمورد خواص شیمیایی و روش ساخت درشت مولکول‌ها و پلیمرها فرامیگیرند. دانشجویان و فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد میتوانند در صنایع و مراکز ی که فارغ التحصیلان شیمی و مهندسی شیمی را می پذیرند، مشغول به تحقیقات شوند.
کارشناسی ارشد شیمی دریا:
شیمی دریا یا شیمی اقیانوس (Ocean chemistry) شاخه ای از علم شیمی است که به مطالعه و بررسی ساختار دریا و مسائل شیمی آب می پردازد.
کارشناسی ارشد شیمی و فناوری اسانس:
شیمی و فناوری اسانس شاخه ای از علم شیمی محسوب می شود که به بررسی اسانس ها و همچنین دانش استخراج، خالص سازی و سنتز آنها می پردازد.
کارشناسی ارشد شیمی پیشرانه:
شيمی پيشرانه (Propellant chemistry) شاخه ای از علم شیمی است که مواد پر انرژی (مانند سوخت و اکسید کننده) را مورد مطالعه قرار می دهد. این مواد شیمیایی در واقع برای سوختن یکنواخت و بدون خطر، به منظور تامین انرژی پیشرانش طراحی و تولید می گردند.
کارشناسی ارشد شیمی کاتالیست:
شیمی کاتالیست (Catalyst chemistry) شاخه ای از علم شیمی است که به بررسی ساختار کاتالیزور ها می پردازد. کاتالیزور ها در واقع مواد شیمیایی هستند که در فرآیند های شیمیایی بدون تغییر سبب افزایش سرعت واکنش می گردند.
عناوین دروس امتحانی کنکور ارشد وزارت علوم مجموعه شیمی:
زبان عمومی و تخصصی(انگلیسی)_شیمی تجزیه(دروس تجزیه ۱و۲وشیمی تجزیه دستگاهی)_شیمی معدنی(دروس شیمی معدنی ۱و۲ وآلی فلزی)_شیمی فیزیک(دروس شیمی فیزیک ۱و۲. کوانتوم وطیف سنجی)_شیمی آلی (دروس ۱،۲،۳_جداسازی و شناسایی ترکیبات آلی‌و کاربرد طیف سنجی در شیمی آلی _شیمی فیزیک آلی) _شیمی کاربردی(اصول محاسبات شیمی صنعتی_شیمی صنعتی ۱،۲_اصول تصفیه اب و پساب های صنعتی و خوردگی فلزات)
منابع درسی:
شیمی تجزیه:
اصول تجزیه دستگاهی ( جلد ۱ و ۲ ) ، تالیف اسکوگ وست و جیمز هولر ، مترجم علیرضا سلاجقه ، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی
شیمی معدنی:
شیمی معدنی ( جلد ۱ و ۲ ) ، تالیف دونالدآرتور تار و گری ال. میسلر ، مترجمان سید جواد صابونچی و موید غلام حسینلو و یحیی فر:هنگی ، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا
شیمی آلی:
شیمی آلی (جلد ۱ و ۲ و ۳) ، تالیف موریسون و بوید ، مترجمان علی پورجوادی و رحیم تدینی و ضیاء الدین رضوی و محمد اسماعیل مهدویان، انتشارات مرکز نشردانشگاهی
اصول محاسبات شیمی صنعتی:
اصول مقدماتی فرآیند های شیمیایی ، تالیف ریچارد ر.م فلدر ، رونالدو روسو ، مترجم عبدالعلی فقیه اردوبادی ، محمد باقر پورسیه و داریوش باستانی ، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی
شیمی صنعتی 1 و 2:
شیمی صنعتی ، تالیف علی حقیقی اصل و مریم خواجه نوری ، انتشارات دانشگاه سمنان
اصول تصفیه آب و پساب های صنعتی:
اصول تصفیه آب و فاضلاب های شهری و صنعتی ، تالیف منصور کلباسی و امین احمدپور ، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر
شیمی فیزیک آلی:
شیمی فیزیک ( جلد ۱ و ۲ و ۳ ) ، تالیف پیترو ویلیام اتکینز ، مترجمان علی اکبر صبوری و علی اکبر میرزایی ، انتشارات نورپردازان
خوردگی فلزات:
خوردگی فلزات ، تالیف حسن کرمی و شهرام قاسمی میر ، انتشارات دانشگاه پیام نور
اصول خوردگی و حفاظت فلزات ، تالیف جمشید مفیدی ، انتشارات دانشگاه تهران
زبان تخصصی:
انگلیسی برای دانشجویان رشته شیمی (English for the students of chemistry)، تالیف کاظم میرجلیلی ، انتشارات سمت.
زبان عمومی:
کتاب ۵۰۴ واژه ضروری تافل ، انتشارات جنگل
کتاب گرامر کاربردی زبان انگلیسی ، شهاب اناری و همکاران ، انتشارات مبتکران
گرایش های کارشناسی ارشد شیمی وزارت بهداشت
فناوری اطلاعات سلامت:
این گرایش بر پایه علوم پزشکی و فناوری اطلاعات پایه گذاری شد و شامل مدیریت اطلاعات سلامت می باشد. هدف این گرایش شناسایی و تامین نیازهای اطلاعاتی کاربران بهداشت و درمان در امور درمانی، آموزش و پژوهش است.
وظایف : فعالیت های پژوهشی، آموزشی و مدیریتی .
آموزشی: تهیه بولتن های آموزشی،برگزاری کارگاه های آموزشی، تدریس جهت تربیت افراد متخصص.
پژوهشی: تحلیل نیازهای اطلاعاتی، گردآوری، طبقه بندی و تحلیل اطلاعات و اطلاع رسانی، همکاری در پروژه های سیستم های اطلاعات بهداشتی درمانی
مدیریتی: مدیریت بخش مدارک پزشکی، راهکار و برنامه های مربوط به اطلاعات مراقبت بهداشتی
نانوفناوری پزشکی:
نانوفناوری پزشکی یکی از گرایش های پرطرفدار در زمینه پزشکی است، که فارغ التحصیلان به تولید مواد پزشکی در ابعاد نانو می پردازند. فارغ التحصیلان این گرایش بر این باورند که می‌توان بدون آسیب به سلول های حیاتی، در درون آنها به کاوش و تحقیق پرداخت.
بازار کار: آموزش های عملی و برگزاری کلاس و کارگاه برای دانش آموختگان، فعالیت در حوزه تولیدی و خدماتی، فعالیت در شرکت های دارویی و در خطوط تولیدی محصولات نانو .
سم شناسی:
سم شناسی از رشته های نوپا در حیطه های مربوط به سلامت و پزشکی می باشد. در این رشته خطر های احتمالی که ممکن است ترکیبات شیمیایی مختلف مانند دارو ها، سموم، فلزات سنگین، آلاینده های هوا، آلاینده های غذایی، آلاینده های آب و هر ترکیبی که بتواند اثری منفی بر سلامت انسان داشته باشند را در جمعیت های انسانی و حیوانی بررسی می کنند.
بازار کار:مراکز درمانی،حقیقاتی، آزمایشگاه های سازمان غذا و دارو، آزمایشگاه سم شناسی مرکز پزشکی قانونی، آزمایشگاه سم شناسی شرکت های دارویی، آزمایشگاه های تخصصی مسمومیت، شرکت های دانش بنیان،
ترکیبات طبیعی و‌دارویی دریایی:
گرایش ترکیبات طبیعی و دارویی دریایی، شاخه‌ای از علوم دارویی است که فارغ التحصیلان آن به مطالعه و استخراج مواد گیاهی و جانوری دریایی می پردازند. سپس آن ها را خالص سازی میکنند تا اثراتشان را از لحاظ پزشکی، داروسازی و حتی صنعتی بررسی کنند .
بازار کار:صنایع مختلف داروسازی، مواد آرایشی و بهداشتی، غذایی، کارخانجات و سازمان هایی مانند شیلات و محیط زیست
پدافند غیر عامل در نظام سلامت:
هدف از این گرایش درنظام سلامت آموزش مجموعه ای از اقدامات غیرمسلحانه است که قبل و حین و پس از وقوع حوادث عمدی (حملات آشکار یاغیر آشکار دشمن) یا غیرعمدی (حوادث طبیعی ) به منظور کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی ،محیط زیست ،منابع آب و غذا، تأسیسات ساختمان ها، صنایع و … صورت می گیرد. حوادث ممکن است بیولوژیک، روانی شیمیایی، هسته ای، سایبری و… باشد.
زمینه های فعالیت در بازار کار:
1) تحقیقاتی: سازمان پدافند غیرعامل دانشگاه های علوم پزشکی و وزارتخانه ها، سازمان هلال احمر، واحدهای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، کمیته های مدیریت بحران، ادارات کل وزارت جهادکشاورزی، سازمان غذا و دارو، اورژانس کشور، سازمان حفاظت محیط زیست، کلیه شهرداری ها ومراکز وابسته به نظام سلامت
2) آموزشی: جهت تربیت افراد متخصص
بهداشت محیط _ بهداشت پرتو ها:
گرایش بهداشت پرتوها، یکی از علوم کاربردی حوزه بهداشت محیط است. هدف از این گرایش، مطالعه مسائل مربوط به پرتوهای یونیزان و غیریونیزان طبیعی و مصنوعی در محیط زیست و جوامع انسانی است. در این گرایش به منظور حفظ سلامت انسان ها و محیط زندگی آنان، راهکار های مناسب ارائه می شود.
بازار کار: بخش بهداشت پرتوها در مراکز بهداشت استان ها، شرکت‌ها و صنایع تولید و کاربرد پرتوها و مواد پرتوزا، نیروگاه های هسته‌ای، مرکز نظام ایمنی هسته‌ای سازمان انرژی اتمی، مدیریت پسمانداری سازمان انرژی اتمی
بیوشیمی بالینی:
یکی از شاخه های پزشکی و زیر مجموعه وزارت بهداشت می باشد. بیوشیمی علم مطالعه مولکول های موجود در سلول و جانداران است. این گرایش واکنش های شیمیایی که درون سلول ها رخ میدهد را مورد مطالعه قرار میدهد و به تشخیص اختلالات شیمیایی در بدن می پردازد.
بازار کار: آموزشی طراحی و تدوین و اجرای برنامه های آموزشی مرتبط برای دانشجویان در دانشگاه ها در صورتیکه فرد عضو هیئت علمی دانشگاه باشد. تدریس در مقاطع مختلف تحصیلی در دبیرستان ها و دانشگاه ها به منظور تربیت افراد متخصص. مشارکت در پروژه های دانشگاهی، فعالیت در آزمایشگاه های تشخیص طبی، فعالیت در کارخانه های تولید غذا و دارو، ارائه مشاوره به محققان، مراکز و مراجع مرتبط در زمینه تهیه و تولید انزیم ها.
رادیوبیولوژی و حفاظت پرتویی:
هدف از رادیوبیولوژی و حفاظت پرتویی آموزش متخصصانی است که بتوانند در زمینه های حرفه ای مثل کنترل اثرات بیولوژیک پرتو ها، حل مسائل رادیولوژی، مراقبت های فیزیکی و بهداشتی کارکنان مراکز مربوطه و جلوگیری از احتمال وقوع حوادث و سوانح پرتویی در آن مراکز فعالیت کنند. فارغ التحصیلان می توانند در زمینه های آموزشی، پژوهشی و خدماتی با همکاری دیگر گرایش های مرتبط در کشور فعالیت کنند.
کنترل مواد خوراکی و اشامیدنی:
گرایش کنترل مواد خوراکی و آشامیدنی شاخه ای از علوم پایه دارو سازی است که متخصصان آن در ابعاد خدماتی، آموزشی و پژوهشی با شناخت فیزیولوژی انسان، شیمی مواد، تغذیه، آنالیز مواد شیمیایی و مواد غذایی در زمینه کنترل شیمیایی و بهداشتی مواد خوراکی و آشامیدنی ها در جامعه مشغول به فعالیت می شوند. هدف آن کنترل مواد خوراکی به دنبال بهبود کیفیت و کمیت غذا می باشد.
بازار کار: آزمایشگاه های تجزیه و کنترل مواد خوراکی و آشامیدنی، آموزش های مرتبط با مواد غذایی به افراد مختلف، همکاری در سیستم های نظارت بر مواد خوراکی و آشامیدنی، اداره آزمایشگاه های مرتبط.
شیمی دارویی:
هدف از این گرایش شناخت اصول شیمی و بیولوژی در جهت بهبود کیفیت دارویی است. این گرایش به آنالیز مواد دارویی، شیمیایی و بیولوژیکی، با بهره گیری از روش های کمی آنالیز نظیر کروماتوگرافی می پردازد. در واقع شاخه مهم آنالیز در این حیطه، رابطه بسیار تنگاتنگی با صنایع برقرار می نماید و میتواند در کنترل کیفی و کمی دارو ها بسیار اهمیت داشته باشد.
بازار کار: تربیت نیروی انسانی متخصص جهت تأمین اعضا هیئت علمی دانشکده های داروسازی کشور، طراحی و ساخت دارو های جدید، مشارکت در طراحی و اجرای پروژه های تحقیقاتی مرتبط با دارو ها، مشارکت در تولید دانش و انتشار مقالات مرتبط در منابع معتبر در این زمینه.
سم شناسی محیط:
سم شناسی محیطی یکی از گرایش های بهداشت محیط است که دانش آموختگان آن در زمینه های ارتباط مقدار تاثیر، جذب، توزیع و ذخیره مواد سمی با بروز عوارضی مانند سقط جنین، جهش زایی، سرطان زایی و ارزیابی میزان خطر مواد سمی، قادر خواهند بود ایفای نقش کنند.
بازار کار: مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده های مرتبط، شرکت های دولتی و خصوصی مهندسین مشاور مرتبط، آموزش و پرورش، صنایع دفاعی، سازمان انرژی اتمی
منابع
- https://moshaverehbartar.com
- https://www.jahaneshimi.com
- https://blog.faradars.org
- http://iranianpath.com
- http://daneshnameh.roshd.ir
- http://phdpezeshki.com
جمع آوری و تولید محتوا: مریم حیدری
بیشتر بخوانید: معرفی رشته آمار
