در این سری از مطالب قصد داریم بخش های مختلف آزمایشگاه و برخی از آزمایش های مربوطه را برای شما تشریح کنیم. در مطلب “مرحله اول: بخش پذیرش آزمایشگاه” به بخش اول هر آزمایشگاهی که در آن وارد می شویم می پردازیم.
بخش اول: پذیرش
هنگامی که بیمار با برگه درخواست آزمایش به آزمایشگاه مراجعه می کند ابتدا تحت تاثیر محیط و ظاهر آزمایشگاه و سپس رفتار پرسنل بخش پذیرش قرار می گیرد. بنابراین لازم است که فضای محیط پذیرش تمیز و آراسته باشد و پرسنل نیز از رفتار مناسبی برخوردار باشند تا بتوانند اعتماد بیمار به سیستم تشخیص پزشکی و درمانی را به دست آورند. مشخص است که اگر بیمار محیط نامنظم، کثیف و یا رفتار غیر حرفه ای از پرسنل ببیند نسبت به صحت نتیجه آزمایش خود مشکوک خواهد شد و اعتبار مرکز درمانی زیر سوال می رود.
وظایف مسئول بخش پذیرش
مسئول پذیرش موظف است در شرایط کاری، دستورالعمل هایی را انجام دهد از جمله : مصاحبه اولیه با بیماران یا مراجعین، برخورد مناسب با مراجعین، بررسی برگه و درخواست آزمایش (مسئول پذیرش با یک بررسی اجمالی باید به بیمار اطلاع دهد آیا این مرکز، این آزمایش را انجام میدهد یا خیر. همچنین اگر آزمایش به زمان بیشتری نیاز داشته باشد یا هزینه بالاتری داشته باشد باید به بیمار اطلاع دهد)، راهنمایی و توضیحات جامع در مورد مراعات شرایط و دستورالعمل انجام نمونه گیری، ثبت اطلاعات مورد نیاز و هویت بیماران در سیستم پذیرش، جمع آوری نمونه ها و درج مشخصات آن شامل کد گذاری و نصب برچسب، تعیین زمان تحویل جواب و …
علاوه بر وظایفی که ذکر شد، مسئول پذیرش موظف است جواب آزمایشاتی که از بخش فنی ارسال می شود و همچنین بیمه ها را ثبت کند. با توجه به اینکه بخش مهمی از امور اداری آزمایشگاه در بخش پذیرش انجام می شود، فردی که در این بخش مشغول است باید توانایی های علمی، عملی و صلاحیت کافی را برای اداره آن داشته باشد.
توانایی خواندن نسخه های آزمایشگاهی
اصلی ترین و مهم ترین وظیفه پرسنل بخش پذیرش، خواندن نسخه های آزمایشگاهی و تطابق آنها با شرایط آزمایشگاه است. یک نیروی کارآمد پذیرش باید بتواند در کمترین زمان درخواست آزمایش را مطالعه و بیمار را راهنمایی کند. در واقع یک متصدی پذیرش باید از این نظر کارآمدی و توانایی علمی کافی را دارا باشد.
از جمله مواردی که پرسنل پذیرش باید به آن ها توجه کنند :
مراجعه کننده دارای دفترچه بیمه (تامین اجتماعی ، ایرانیان ، نیروهای مسلح ، صادرات و …) صفحه اول دفترچه با عکس شخص مطابقت داشته باشد.
برای انجام یک سری آزمایش ها مثل گروه خونی ، بارداری و ویروسی دریافت کارت ملی یا شناسنامه الزامی می باشد.
تاریخ اعتبار دفترچه نباید گذشته باشد. ( تا سر ماه دارای اعتبار است )
با توجه به متفاوت بودن تعرفه ها به نوع بیمه هنگام پذیرش دقت شود.
دفترچه یا سربرگ دارای مهر و امضا و کد نظام پزشکی خوانا باشد.
فاقد خط خوردگی ، دو رنگی و دو دست خط باشد.
دفترچه هایی که صفحه اول قرمز دارند مربوط به بیماران خاص است و نباید هزینه ای دریافت شود.
پزشک گاهی برای تشخیص بهتر بیماری، ممکن است چندین آزمایش را باهم درخواست دهد.
نمونه ای که در بخش پذیرش و نمونه گیری باید دریافت شود به سه روش درخواست می شود: درخواست کتبی (بیمه یا آزاد)، درخواست شفاهی و نمونه ای که از سایر آزمایشگاه ها، بیمارستان یا منزل ارسال می شود.
تجهیزات، مواد، لوازم و آمادگی های قبل از انجام کار :
کامپیوتر و پرینتر
صندلی و میزکار
کاغذ سفید برای یادداشت
جا لوله ای برای قرار دادن نمونه هایی که از بیرون می آورند.
نکات ایمنی
نمونه هایی که از بیرون می آورند حتما باید در جا لوله ای قرار بگیرند و هنگام دریافت آنها از دستکش استفاده شود.
روشنایی مناسب محل کار
صفحه محافظ روی صفحه مانیتور قرار دهید تا نور آن چشم را اذیت نکند.
ارتفاع مناسب صندلی
با گردشی کردن کارها از نشستن و ایستادن به طور متناوب خودداری کنید.
در مواردی که نمونه معیوب باشد پذیرش آزمایشگاه هیچ تعهدی برای دریافت آن ندارد. نمونه هایی با شرایط زیر به آزمایشگاه ارسال میشوند جهت تکرار نمونه گیری و اصلاح شرایط، مرجوع می گردند.
لختگی نمونه در مواردی که آزمایش ها به خون کامل احتیاج دارند مثل : ESR , PTT , CBC
حجم ناکافی به خصوص در نمونه های انعقادی اگر از سطح معین لوله ۲ میلی متر بالاتر یا پایین تر باشد به دلیل بروز نوسانات جدی در نتیجه تست انعقادی، مطلقا پذیرش نمیشود.
آلودگی یا تبخیر نمونه به دلیل حمل نامناسب یا ظرف نامناسب ( برای مثال نمونه کشت ادرار با آلودگی به مدفوع و یا فاقد درب )
همولیز شدید نمونه
عدم رعایت زنجیره سرد (کیسه یخ) در حمل نمونه های بلاد گاز (نمونه هایی که سرنگ فاقد پوشش سر سوزن باشد یا دارای حجم بالای حباب در سرنگ باشد نیز به عنوان نمونه معیوب مرجوع میگردد.)
جمع آوری جا به جا و نادرست نمونه ها
نمونه فاقد برچسب
ناخوانا و مخدوش بودن مشخصات روی برچسب ها
عدم تطابق شماره پذیرش روی برچسب و سایر مشخصات
تاخیر در ارسال نمونه به آزمایشگاه ( نمونه ای که بیش از ۲ ساعت نگه داری شود به عنوان نمونه کهنه خون یا ادرار تلقی می شود و فاقد ارزش آنالیز است.)
خطاهای رایج
یک سری خطا های رایج در حین نمونه برداری نیز وجود دارند که میتوانند باعث مرجوع شدن نمونه ها یا ایجاد نتایج کاذب در آزمایش شوند. در زیر به برخی از آنها اشاره می شود :
تعیین نادرست هویت بیمار
جا به جایی یا لیبلینگ اشتباه
نسبت نامناسب خون و ضد انعقاد
خطای ناشی از اختلاط نامناسب نمونه خون و تولید لخته
لوله یا ضد انعقاد اشتباه
همولیز نمونه توسط نمونه بردار
تغلیظ نمونه در اثر بستن طولانی مدت گارو یا ماساژ موضعی طولانی
تماس نمونه با نور و حرارت بالا
خطاهای آماده سازی / سانتریفیوژ نامناسب/ ذخیره نامناسب
ارسال با تاخیر نمونه ها
این خطاها سالیانه میتوانند ضررهای اقتصادی زیادی برای یک مرکز درمانی به بار بیاورند به همین دلیل به کارگیری افراد دارای صلاحیت کافی در بخش پذیرش و نمونه گیری اهمیت بالایی پیدا میکند.
مراحل این آموزش:
۴. تست های رایج مورد درخواست پزشک
جمع آوری و تولید محتوا : لاله دهقانی
