آنچه که می خوریم تاثیر مستقیمی بر روی سلامتی و رفاه کلی ما دارد. بدن انسان با غذا کار می کند و مخلوطی متعادل از غذا برای عملکرد درست آن ضروری است. رشد بدن، تقویت آن و قدرت سیستم ایمنی مثال هایی از اهمیت رژیم غذایی سالم است. علوم تغذیه علم چگونگی تاثیر غذا و تغذیه بر سلامت انسان است. کارشناسان رشته ی علوم تغذیه در درمان بیماری ها و پیشگیری از آن ها به ما کمک می کنند. آنان بر اساس متابولیسم فردی افراد مختلف، درمان های تغذیه ای تنظیم می کنند و همچنین از ورزش به عنوان مکمل رژیم غذایی در سلامت ما استفاده می کنند.
نیاز به متخصصان تغذیه، با توجه به سرعت زیاد دنیای ما و سبک زندگی ما در حال افزایش است. از کودکی درباره اهمیت غذایی که می خوریم با ما صحبت کرده اند اما زندگی پر مشغله ی ما و تعداد فست فود های موجود، اغلب این کار را دشوار می کند. سازمان بهداشت جهانی(WHO) درباره ی تغذیه، این طور می گوید:«تغذیه بخش مهمی از سلامت و توسعه است. تغذیه بهتر با بهبود سلامت نوزاد، کودک و مادر، سیستم ایمنی قوی تر، بارداری و زایمان ایمن تر، خطر کمتر بیماری های غیرواگیر (مانند دیابت و بیماری های قلبی عروقی) و طول عمر ارتباط دارد.
کودکان سالم بهتر یاد می گیرند. افرادی که دارای تغذیه کافی هستند بهره وری بیشتری دارند.»
رشته ی دانشگاهی علوم تغذیه
علوم تغذیه در مقطع کارشناسی دانشجو می پذیرد. این رشته در ایران ۸ ترم به طول می انجامد. این رشته از رشته های زیر نظر وزارت بهداشت می باشد و جز گروه علوم پزشکی محسوب می شود. علوم تغذیه، طرح اجباری ندارد و رفتن به طرح، اختیاری است. پذیرش در این رشته به صورت کشوری است و هم اکنون فقط به صورت روزانه و آزاد دانشجو می پذیرد. امکان ادامه تحصیل آن هم در گرایش های وزارت بهداشت و هم در گرایش های وزارت علوم وجود دارد. فارغ التحصیلان پس از اخذ کارشناسی می‌توانند وارد بازار کار شوند.
کارشناسی
کارشناسی علوم تغذیه به مدت ۴ سال در ایران به طول می انجامد و در طول ۸ ترم، ۱۳۰ واحد درسی گذرانده می شود. این رشته شامل دروس عمومی، پایه، اصلی، تخصصی و کار آموزی می باشد.
پایه: روش های مطالعه و یادگیری، بیوشیمی مقدماتی، فیزیولوژی، آناتومی، آمارحیاتی، مبانی روان شناسی، جامعه شناسی پزشکی، اپیدمیولوژی بیماری ها، بهداشت عمومی، میکروب شناسی عمومی و انگل شناسی
اصلی: بیوشیمی متابولیسم، بهداشت و مسمومیتهای غذایی، میکروب شناسی مواد غذایی، اصول و روشهای نگهداری مواد غذایی، شیمی و تجزیه مواد غذایی، اثر فرایند بر ارزش غذا، تغذیه اساسی۱، تغذیه اساسی ۲، فیزیولوژی تغذیه، زبان تخصصی، اصول تنظیم برنامه های غذایی، اصول ایمونولوژی، داروشناسی، مدیریت خدمات غذایی، کاربرد رایانه در علوم تغذیه، اکولوژی غذا و تغذیه و پاتوفیزیولوژی
تخصصی: تغذیه در دوره های زندگی، تغذیه گروه ها و شرایط ویژه، خدمات تغذیه ای در نظام مراقبتهای بهداشتی، اصول برنامه ریزی و مدیریت برنامه های تغذیه ای، ارزیابی وضع تغذیه، اصطلاحات پزشکی و بیمارستانی، اصول آموزش و مشاوره تغذیه، بیماریهای ناشی از سوء تغذیه، رژیم درمانی ۱، رژیم درمانی ۲، روش تحقیق در علوم بهداشتی، سمینار تغذیه، پروژه.
کارشناسی ارشد
کارشناسی ارشد به طور کلی دو سال به طول می انجامد. فارغ التحصیلان کارشناسی علوم تغذیه می توانند در آزمون زیر گروه های مختلفی در وزارت بهداشت و زیر گروه های وزارت علوم برای شرکت در کنکور ارشد اقدام نمایند. در ادامه به بررسی این موارد می پردازیم.
گرایش های وزارت بهداشت
فارغ‌التحصیلان کارشناسی می توانند در آزمون تمامی گرایش های مجموعه ی تغذیه شرکت نمایند، این گرایش ها شامل موارد زیر می باشد:
علوم تغذیه:
این رشته به رژیم درمانی، اصول علم تغذیه، ارزش مواد غذایی و نحوه تغذیه مناسب برای حفظ سلامت بدن می‌پردازد. در این میان اصول علم تغذیه را بررسی می‌کند که چه فرآیندی روی مواد غذایی خورده شده صورت می‌گیرد.
علوم تغذیه در بحران و حوادث غیر مترقبه:
این رشته به مبانی علم تغذیه در بحران و حوادث غیرمترقبه می‌پردازد. برنامه ریزی و مدیریت تغذیه در شرایط عادی و بحران و آموزش به مردم و افراد ذیربط از وظایف فارغ التحصیلان این رشته است.
علوم بهداشتی در تغذیه:
این رشته آمیخته ای از علوم زیستی، بهداشتی و تغذیه است که بر پایه علم تغذیه و با توجه به عوامل فیزیکی، فرهنگی و اجتماعی – اقتصادی، در راستای ارتقاء سلامت جامعه گام بر می دارد. از جمله فعالیت های فارغ التحصیلان می توان به برنامه ريزي و ارائه خدمات تغذيه اي براي بيماران، ارائه خدمات تخصصي در واحد هاي تولیدی و آزمایشگاهی غذایی و آرایشی، جمع آوری و تحلیل آمار در رابطه با بیماری ها و تعیین شاخص های بهداشتی بیماری ها، اشاره کرد.
تغذیه بالینی:
هدف این رشته تنظیم رژیم های غذایی مناسب و مشاوره تغذیه ای صحیح به بیماران بستری در بیمارستان ها و کلینیک های بیمارستان می باشد.
تغذیه ورزشی:
هدف این رشته استفاده از دانش تغذیه در گسترش و ایجاد سبک زندگی سالم و توانمند نمودن ورزشکاران در سطوح مختلف است. مدیریت تولید، واردات و مصرف منطقی مکمل های ورزشی حوزه فعالیت این رشته با همکاری سازمان های مربوطه می‌باشد.
موارد امتحانی در این مجموعه شامل دروس تغذیه با ضریب ۵، بیوشیمی با ضریب ۲، فیزیولوژی با ضریب ۲ و زبان عمومی با ضریب ۳ است. ضرایب امتحانی همه ی گرایش ها یکسان است و به صورتی که بیان شد، می باشد.
منابع مجموعه علوم تغذیه
تغذیه:
shils olson, shike and ross 10th 2014 modern nutrition in health and disease
Krasuse’s Food and nutrition care process L. Kathleen mahan Sylvia Escott stump, Junicel-Raymond 14th -2017
مباحث مربوط به تغذیه پایه و اساسی (پروتئین، چربی، کربوهیدرات، ویتامین و املاح معدنی) علاوه بر دو منبع فوق از کتاب کراوس 2012 نیز خواهد آمد.
بیوشیمی:
Lehninger Principles of biochemistry
Devlin Textbook of biochemistry
Stryer- Biochemistry. the last edition
استفاده از کتب فارسی تالیفی که سرفصل آنها متناسب با رفرنس های فوق باشد بلامانع است.
فیزیولوژی:
فیزیولوژی پزشکی گایتون
زبان عمومی :
Anderson, A. Active Skills for Reading (Vols. 1-4). USA: Thompson. 2008
KIRN, e. and Hartman, P. Interaction: Reading. McGraw-Hill. 2007.
Atai, M.R. Shoja, J. Kafshgarsouteh, M. and Zolghadri, M. English for the Students of Medicine. Tehran: SAMT. 2013
Seal, B. Academic Encounters: Reading, Study Skills and Writing. Cambridge Uni. Press 2000
Shokrpour, N. and Mehbudi, A. Improving Reading Skills. Tehran: Jangal Publications. (انتشارات جنگل)
Markstein, L. and Hirasawa, L. Developing Reading Skills (Vol. 1-3). Cambridge University Press
معرفی منابع به معنی انحصار و محدودیت آزمون به این منابع نمی باشد.
فارغ‌التحصیلان علاوه بر«مجموعه تغذیه» می توانند در برخی گرایش های مجموعه های دیگر نیز شرکت کنند:
آمار زیستی
اپیدمیولوژی
اقتصاد بهداشت
انفورماتیک پزشکی
ارزیابی فناوری سلامت (HTA)
سلامت سالمندی
بهداشت و ایمنی مواد غذایی
پدافند غیر عامل در نظام سلامت
تاریخ علوم پزشکی
ژورنالیسم پزشکی(سلامت و رسانه)
سلامت و ترافیک
علوم تشریحی
علوم و صنایع غذایی (گرایش کنترل کیفی و بهداشتی)
فناوری اطلاعات سلامت
کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی
مدیریت خدمات بهداشتی درمانی
مهندسی پزشکی (بیوالکتریک)
مهندسی پزشکی (زیست مواد)
میکروب شناسی مواد غذایی
نانوفناوری پزشکی
آموزش پزشکی
یادگیری الکترونیکی در علوم پزشکی
تکنولوژی آموزشی در علوم پزشکی
بیوشیمی بالینی
زیست فناوری پزشکی
ژنتیک انسانی
سلامت و رفاه اجتماعی
گرایش های وزارت علوم
فارغ التحصیلان می توانند در تمامی گرایش ها شرکت کنند به جز گرایش هایی که در دفترچه ی «راهنمای ثبت نام و شرکت در آزمون ورودی دوره های ارشد ناپیوسته» الزام داشتن مدرک کارشناسی اختصاصی دارند.
مهارت های مورد نیاز
متخصصان علوم تغذیه باید روابط عمومی بالایی داشته باشند و بتوانند با بیماران و مراجعه کنندگان ارتباط بگیرند. ایجاد عادت بد در افراد بسیار راحت تر از ایجاد عادت خوب غذایی در آنان است. بنابراین برای ایجاد انگیزه در مراجعین باید با اصول روانشناسی آشنا باشند. کارشناس تغذیه برای هر فرد برنامه غذایی مختص همان فرد را تنظیم می‌کند. پس باید دقت بالایی در تشخیص خصوصیات افراد و همچنین آزمایش های افراد مختلف داشته باشد.
داشتن صبر، حوصله، شخصیت اجتماعی، تمرکز و روحیه خدماتی از جمله ویژگی هایی است که یک کارشناس تغذیه باید دارا باشد. کارشناس تغذیه به طور مستقیم با سلامت افراد ارتباط دارد، پس باید فردی مسئولیت پذیر باشد. داشتن روحیه جستجوگر برای یک کارشناس تغذیه واجب است چرا که رژیم های تغذیه افراد در فرهنگ های مختلف متفاوت است؛ کارشناس تغذیه باید بتواند متناسب با آن فرهنگ رژیم غذایی افراد را تنظیم کند. همچنین علم علوم تغذیه علمی در حال پیشرفت است پس کارشناس تغذیه موفق باید بتواند اطلاعات خود را به روز نگه دارد.
فرصت های شغلی
کارشناسان علوم تغذیه می توانند در بیمارستان‌ها، کارخانجات تولید مواد غذایی، کلینیک های رژیم درمانی و همچنین در همکاری با پزشکان غدد فعالیت کنند. فارغ التحصیلان می توانند به مدت دو سال در بیمارستان ها طرح بگذرانند (گذراندن طرح اختیاری است). به این ترتیب کارشناسان تغذیه در دو حوزه صنعتی و بالینی می‌توانند فعالیت کنند.
منابع
- who.int
- mastersportal.com
- imoshavere.com
- iranianpath
- 3gaam.com
- gamkonkur.com
- mivezendegi.ir
- rasekhoon.net
جمع آوری محتوا و ویراستاری: عطیه حیدری
بیشتر بخوانید: کشف ارتباط جدید بین رژیم غذایی، سلول های بنیادی روده و بیماری ها
