رشته بیوتکنولوژی

در این مطلب به بررسی دکتری پیوسته و غیر پیوسته رشته بیوتکنولوژی می پردازیم.

دکتری پیوسته بیوتکنولوژی

 

این‌ رشته‌ در کشور ما از سال‌ 1378 در دانشکده‌ علوم‌ دانشگاه‌ تهران‌ در مقطع‌ دکترای‌ پیوسته‌ ارائه‌ می‌ شود. رشته‌ بیوتکنولوژی‌ از سه‌ مرحله‌ کارشناسی‌، کارشناسی‌ ارشد و دکتری‌ تشکیل‌ شده‌ است‌.

 

کارشناسی در دکتری پیوسته بیوتکنولوژی

دانشجویان‌ در مرحله‌ کارشناسی‌ پس‌ از گذراندن‌ موفقیت‌آمیز 132 واحد، شامل دروس‌ مشترک‌ معرفتی‌ – نظری‌، علوم‌ پایه‌، پزشکی‌، مهندسی‌ و مبانی‌ بیوتکنولوژی‌، آشنایی‌ کامل‌ با یک‌ زبان‌ برنامه‌ نویسی‌ کامپیوتر، و در صورتی‌ که‌ معدل‌ آنها در هر نیمسال‌ تحصیلی‌ کمتر از 15 نباشد، می‌ توانند وارد مرحله‌ دوم‌، یعنی‌ مقطع‌ کارشناسی‌ ارشد شوند.

 

ارشد در دکتری پیوسته بیوتکنولوژی

در مقطع‌ کارشناسی ارشد رشته بیوتکنولوژی ، دانشجویان یکی‌ از 6 گرایش‌ بیوتکنولوژی‌ میکروبی‌، بیوتکنولوژی‌ پزشکی‌، بیوتکنولوژی‌ محیطی‌ و دریایی‌، بیوتکنولوژی‌ مولکولی‌، فرآورش‌ زیستی‌ و بیوتکنولوژی‌ کشاورزی‌ (گیاهی‌) را انتخاب‌ می کنند. آن ها بعد از گذراندن‌ 48 واحد در یکی‌ از گرایش‌ های‌ تخصصی‌ و انجام‌ معادل‌ 6 واحد پژوهش‌ های‌ انفرادی‌ و ارائه‌ 2 واحد سمینار، از مقطع‌ کارشناسی‌ ارشد فارغ‌ التحصیل‌ می‌ شوند.

 

دکتری در دکتری پیوسته بیوتکنولوژی

در این‌ مرحله‌ در صورتی‌ که‌ میانگین‌ نمرات‌ دروس‌ مقطع‌ کارشناسی‌ ارشد آن ها حداقل‌ 16 باشد، می‌ توانند در امتحان‌ جامع‌ شرکت‌ کنند. در صورت‌ موفقیت‌ در این‌ امتحان‌، وارد مرحله‌ دکترای‌ تخصصی‌ ( Ph.D ) شده‌ و رسما برای‌ ثبت‌ پایان‌ نامه‌ دکتری‌ اقدام‌ کنند. به‌ عبارت‌ دیگر دانشجویان‌ رشته بیوتکنولوژی نیز برای‌ ورود به‌ مقطع‌ کارشناسی‌ ارشد و دکتری‌ باید شرایط‌ لازم‌ را داشته‌ باشند. یعنی‌ باید میانگین‌ معدل بالا‌‌یی کسب کنند و در آزمون‌ جامع‌ موفق‌ شوند. اما در یک‌ آزمون‌ رقابتی‌ شرکت‌ نمی‌ کنند.

 

گرایش‌ بیوتکنولوژی‌ میکروبی

دانشجویان‌ این گرایش، در زمینه‌ بیوتکنولوژی‌ غذایی‌ و دارویی‌، تولید آنزیم‌ ها، پروتئین‌ ها، پلی‌ ساکارید ها، قارچ‌ ها و مخمرها اطلاعات‌ لازم‌ را به‌ دست‌ می‌آورند.

 

گرایش بیوتکنولوژی‌ پزشکی‌

این گرایش در زمینه‌ ژنتیک‌ پزشکی‌، تشخیص‌ بیماری‌ های‌ عفونی‌، ارثی‌ و سرطانی‌، تعیین‌ نقشه‌ ژنی‌ و درمان‌ های‌ مولکولی‌، کاربرد بیوتکنولوژی‌ در پزشکی‌ قانونی‌، تولید فرآورده‌ های‌ نوترکیب‌ و واکسن‌ ها و مواد تشخیصی‌ می باشد.

 

گرایش بیوتکنولوژی‌ محیطی‌ و دریایی‌

به‌ استخراج‌ معادن‌ از طریق‌ بیولوژیک‌، تصفیه‌ فاضلاب‌ ها و آلاینده‌ های‌ خطرناک‌ و جامد، رفع‌ آلودگی‌ دریاها و بازسازی‌ بیولوژیکی‌ محیط‌ می‌پردازد.

 

گرایش بیوتکنولوژی‌ مولکولی‌

شامل‌ مهندسی‌ ژنتیک‌، مهندسی‌ پروتئین‌، تولید آنتی‌ بادی‌ های‌ منوکلونال‌، غشاء و سنسورهای‌ بیولوژیک‌ و انجام‌ تحقیقات‌ بنیادی‌ بیوتکنولوژی‌ می‌باشد.

 

گرایش فرآورش‌ زیستی‌ (مهندسی‌ فرآیندهای‌ زیستی‌)

به‌ طراحی‌ راکتورهای‌ بیوشیمیایی‌، تکنولوژی‌ فراورش‌ مواد غذایی‌، آنزیم‌ ها و داروها می‌ پردازد.

 

گرایش بیوتکنولوژی‌ گیاهی‌ (کشاورزی‌)

به‌ کشت‌ سلول‌ و بافت‌ گیاهی‌، تعیین‌ نقشه‌ ژنی‌ گیاهی‌، مهندسی‌ ژنتیک‌ گیاهی‌، تولید بذر و نهال‌ مقاوم‌ دربرابر شرایط‌ نامناسب‌ محیط‌، بیماری‌ های‌ متداول‌ و حشرات‌ و آفات‌ عمده‌، تولید کودهای‌ زیستی‌ و آنزیم‌ ها و هورمون‌ ها با منشاء گیاهی‌ می‌ پردازد.

 

دکتری ناپیوسته بیوتکنولوژی

 

کارشناسی بیوتکنولوژی:

رشته بیوتکنولوژی رشته‌ای کاربردی و میان رشته‌ای مهندسی علوم پایه است و حداقل ۳۳ حوزه تخصصی علوم را دربر می‌گیرد.

سرفصل دروس رشته بیوتکنولوژی و تعداد واحدها:

• تعداد کل واحدها : 135 واحد
• عمومی : 20 واحد
• پایه : 22  واحد
• تخصصی مشترک : 76 واحد
• انتخابی الزامی : 17 واحد

 

گرایش ارشد وزارت بهداشت:

 

معرفی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی پزشکی:

رشته ارشد بیوتکنولوژی پزشکی یا زیست فناوری پزشکی از پرکاربردترین رشته های ارشد وزارت بهداشت است. این رشته محبوبیت بسیار بالایی در بین داوطلبان کنکور ارشد وزارت بهداشت دارد و یک‌ دانش میان رشته ای است.

معرفی :

علم بیوتکنولوژی از جمله علومی است که در چند سال اخیر با پیشرفت های مداوم مواجه بوده است. رشته بیوتکنولوژی به كاربرد روش های علمی و فنی در تولید و یا تبدیل بعضی مواد به كمك عوامل بیولوژیك (میكروارگانیسمها، یاخته‌های گیاهی و جانوری و آنزیم ها و… ) برای تولید كالا و خدمات در كشاورزی، صنایع غذایی، دارویی، پزشكی و سایر صنایع می پردازد.

 

 

کاربرد

کاربرد زیست فناوری در زمینه علوم پزشکی و دارویی، موضوعات بسیار گسترده‌ای مانند ابداع روش‌هایی جدید برای تشخیص مولکولی مکانیسم‌های بیماری‌زایی و گشایش سرفصل جدیدی به نام پزشکی مولکولی، امکان تشخیص پیش از تولد بیماری‌ها و پس از آن، ژن‌‌درمانی و کنار گذاشتن (نسبی) برخورد معلولی با بیمار و بیماری، تولید داروها و واکسن‌های نوترکیب و جدید، ساخت کیت‌های تشخیصی، ایجاد میکروارگانیسم‌های دستکاری شده برای کاربردهای خاص، تولید پادتن‌ های تک‌دودمانی (منوکلونال) و غیره را در بر می‌گیرد.

به عنوان مثال دانش آموختگان رشته زیست فناوری پزشکی (بیوتکنولوژی پزشکی) قادر خواهند بود به طراحي و توليد واكسن هاي نوين زيستي، كيت هاي تشخيصي، آنتي بادي هاي نوتركيب به منظور درمان و مطالعات سرطان اقدام نمايند.

زمینه های فعالیت در بازار کار:

آموزشی:

– تدریس نظری و عملی زیست فناوری پزشکی و رشته های مرتبط.

بهداشتی:

در این مورد، توجه به ایمن سازی جوامع در مقابل امراض گوناگون واگیر و غیر واگیر مد نظر می باشد. در این بین توانمندی های علمی و عملی زیست فناوری پزشکی می تواند در طراحی و ساخت واکسن های نوین نسل سوم مانند DNA واکسن ها، برای بیماریهای مهمی چون ایدز، سل و حتی اعتیاد مثمر ثمر باشد. از مقولات مهم دیگر در حوزه بهداشت توجه به پیشگیری از ابتلا به بیماری ها، به خصوص بیماریهای ژنتیکی (مانند تالاسمی ، هموفیلی و …) و سرطان می باشد.

ضمنا پیشگیری جامعه بشری از ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت و بیماری های قلبی از اولویت های مهم نظام بهداشتی کشور است. در این بین طرح و توسعه راهکار های پیشگیرانه مدرن، همچون تشخیص قبل از تولد، نیازمند استفاده از تکنیک های مدرن و توانمند تشخیصی است که در حیطه علمی و عملی زیست فناوری پزشکی می باشد. پر واضح است که لزوم تربیت نیروی متخصص کارشناسی ارشد و دکتری به منظور تامین جدی کشور در این زمینه، به خوبی توجیه پذیر می باشد.

درمانی:

در حوزه درمانی ، نیاز به داشتن دانش فنی تولید داروهای نوترکیب و زیستی از ضرورت های جامعه ما می باشد. چرا که امروز به دلیل نبود این تخصص راهبردی در کشور ، همچنان مجبور به خروج هزینه های کلان در قالب ارز برای خرید این قبیل فراورده ها می باشیم که نمونه ها ی آن در بیماران MS و بیماری های خاص مشهود است.

مدیریت:

مدیریت عملی و علمی پروژه های تولیدی زیست فن آوری با رویکرد تولید فرآورده های زیستی و راهبردی در نظام جامع بهداشتی کشور. مسئولیت ایجاد، گسترش، مدیریت و پشتیبانی مراکز تولید محصولات بیولوژیکی با روش های نوین زیست فن آوری.

 

بازار کار ارشد بیوتکنولوژی پزشکی:

بازار کار ارشد بیوتکنولوژی پزشکی با توجه به پایان نامه دانشجو است و بیشتر در شرکت های دانش بنیان کاربرد دارد .بیوتکنولوژی در ایران، نوپا می باشد. بنابراین مدتی زمان خواهد برد تا فارغ التحصیلان آن جایگاه واقعی خود را پیدا کنند. با این وجود در حال حاضر موقعیت شغلی برای فارغ التحصیلان آن مهیا می باشد. فارغ التحصیلان می توانند در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی مانند پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، انجمن بیوتکنولوژی ایران، مرکز تحقیقات سرطان، پژوهشگاه رویان و پژوهشگاه علوم شناختی، مشغول به کار شوند.

علاوه بر این دانش آموختگان ارشد بیوتکنولوژی پزشکی می توانند به عنوان کارشناس کنترل کیفیت در آزمایشگاه های غذا، دارو و مواد بهداشتی مشغول به کار شوند. همچنین به بررسی و انجام آزمایشات کنترل کیفی مواد اولیه مورد استفاده در صنایع و کارگاه های تولیدی محصولات خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی و آموزش مسئولین فنی کارخانه های تولیدی بپردازند.

 

مدارک مجاز مورد پذیرش در کنکور ارشد بیوتکنولوژی پزشکی:

• _زیست فناوری پزشکی
• _کلیه کارشناسی های علوم پزشکی
• _کارشناسی زیست شناسی (کلیه گرایش ها)
• _علوم آزمایشگاهی
• _بیوتکنولوژی
• _مهندسی زیست فناوری کشاورزی
• _علوم آزمایشگاهی دامپزشکی
• _دکتری عمومی پزشکی
• _داروسازی و دامپزشکی
• _علوم تجربی
• _کارشناسی و کارشناسی ارشد (داروسازی خارج از کشور).

 

 منابع وزارت بهداشت برای کنکور کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی پزشکی

 

بیوشیمی عمومی

• Text book of Biochemistry- Devlin
• Biochemistry- Stryer 3-Principles of Biochemistry

– استفاده از کتب فارسی تالیفی که سرفصل آنها متناسب با رفرنس های فوق باشد بلامانع می‌باشد.

 

زیست شناسی سلولی مولکولی:

• Lodish & et al. Molecular cell biology. Last Edition

ژنتیک:

• Emery’s Elements of Medical Genetics. Last Edition
• Thompson & Thompson. Genetics in Medicine. Last Edition

شیمی آلی و عمومی:

• موریسون بوید (کتاب کامل)- شیمی آلی- مترجم دکتر یاوری

میکروب‌شناسی:

• Walker & et al. Microbiology
• Jawetz & et al. Microbiology
• Jokike & et al. Zinsser Microbiology
• Finegulld (Baily  & scoit). Diagnostic Microbiology
• Murray. Microbiology

گرایش ارشد وزارت علوم

 

کارشناسی ارشد زیست فناوری  گرایش میکروبی

بيوتكنولوژي ميكروبي به معنای استفاده از انواع ميكروب ها در توليد و تجزيه مواد مختلف نظير هورمون هاي انساني می باشد. این کار به روش نوتركيبي، از  توليد انواع ماكرو مولكول ها و استخراج كاني ها تا زدودن مواد زايد سمي در شرايط متعارف، انجام ميشود. دانشجويان‌ گرايش‌ “بيوتکنولوژي‌ ميکروبي” در زمينه‌ بيوتکنولوژي‌ غذايي‌ و دارويي‌، توليد آنزيم‌ها، پروتئين‌ها، پلي‌ ساکاريدها، قارچ‌ها و مخمرها اطلاعات‌ لازم‌ را به‌ دست‌ مي‌آورند. بيوتكنولوژي ميكروبي در مقطع كارشناسي ارشد در دانشگاه هاي ((اصفهان – الزهرا – شاهد – فرودوسي مشهد )) ارائه می­شود. ظرفيت اين گرایش در مجموع 25 نفر می‌باشد كه 20 نفر روزانه و 5 نفر شبانه پذيرش دارد.

 

منابع وزارت علوم

 

زبان عمومی و اختصاصی :

504 + toefl + کنکورهای سالهای گذشته

مباحث میکروب شناسی :

باکتری شناسی : مورای دکتر بهادر یا جاوتز

میکروب : کتاب میکروب شناسی دکتر ملک زاد نشر دانشگاه تهران

ویروس : بخش ویروس جاوتز

ژنتیک : کتاب از کلاسیک تا ژنومیک دکتر اکرمی نشر خانه زیست

بیوشیمی : کتاب ضروریات بیوشیمی دکتر رضا محمدی

بیوفیزیک : کتاب بیوشیمی-فیزیک تالیف دکتر حسن خان چمنی نشر دانشگاه فردوسی مشهد

سلولی مولکولی: لودیش

مجموعه زیست شناسی:زیست شناسی عمومی- هیئت مولفان- مرکز نشر دانشگاهی

زیست شناسی دریا:کتاب درسی گیاهان آبزی، تهیه کننده دکتر غلامرضا بخشی خانیکی،کتاب آلودگی دریا، اثر رابرت برنارد کلارک، ترجمه دشتکی و زاهد

_این منابع به صورت مشترک و با ضرایب متفاوت برای بقیه گرایش ها نیز می­ باشد.

 

بازار کار

بیوتکنولوژی میکروبی تحقیقاتی محور می باشد و به امکانات آزمایشگاهی زیادی نیاز دارد. در نتیجه بازار کار بسیار مشخصی هنوز در کشور ما برای آن تعیین نشده است. اما فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی میکروبی می توانند در صنایعی مانند کارخانجات تولید دارو به خصوص داروهای نوترکیب و یا کارخانجات تولید صنایع غذایی مربوط به بیوتکنولوژی میکروبی مانند محصولات پروبیوتیک ها و یا تولید طعم دهنده های غذایی مانند اسید سیتریک و ………. مشغول به کار شوند.فارغ التحصیلان برای داشتن بازار کار خوب نیاز است که تکنیک های آزمایشگاهی مناسبی را در طی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی میکروبی فرا بگیرند.

فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی میکروبی می توانند برای ادامه تحصیل دانشگاه های خارج از کشور را نیز انتخاب نمایند. وضعیت بیوتکنولوژی در خارج از کشور با توجه به نیاز آن به امکانات زیاد، بسیار مطلوب است. کشورهای امریکا، کانادا، دانمارک، استرالیا، آلمان از جمله کشورهایی هستند که دارای امکانات زیادی در این رابطه هستند.

 

کارشناسی ارشد زیست فناوری گرایش دریا

بیوتکنولوژی (زیست فناوری) و به‌طور خاص «بیوتکنولوژی دریا» برای افراد مختلف معانی متفاوتی دارد. یک تعریف گسترده و ساده از بیوتکنولوژی، استفاده از دانش و تکنیک‌های بیولوژیک در جهت ایجاد محصولات و مزایای دیگر برای انسان است.

بیوتکنولوژی دریا به مواردی احاطه دارد که منابع زیستی دریایی را به‌عنوان منبع یا هدف برنامه‌های کاربردی بیوتکنولوژی درگیر می‌کند. در بسیاری از موارد این بدان معنی است که موجودات زنده مورد استفاده در جهت تولید محصولات و یا خدمات، از منابع دریایی مشتق شده‌اند. همچنین اگر برای ارزیابی سلامت یک اکوسیستم از موجودات خشکی زی به‌منظور ایجاد یک بیوسنسور در محیط دریایی استفاده شود، این نیز در حوزه بیوتکنولوژی دریا جای می‌گیرد.

بازار کار:

زيست‌ شناسی دريا به‌ بررسي‌ و مطالعه‌ خواص‌ محيط‌ آبي‌، بيولوژي‌ آبزيان‌ و فعاليت‌هاي‌ آبزي‌پروري‌ مي‌پردازد؛ يعني‌ برخلاف‌ دو گرايش‌ علوم‌ جانوري‌ و علوم‌ گياهي‌ كه‌ در آنها بيشتر موجودات‌ خشك‌زي‌ مطالعه‌ مي‌شوند اين‌ گرايش‌ جانوران‌ و گياهان‌ آبزي‌ را بررسي‌ و مطالعه‌ مي‌كند. گرايش‌ زيست‌ دريا علاوه‌ بر بررسي‌ فيزيولوژي‌ آبزيان‌ به‌ مطالعه‌ اكولوژي‌ دريا يعني‌ بررسي‌ آلودگي‌ آب‌ درياها و تأثير آن‌ بر محيط‌ دريا مي‌پردازد. فارغ‌التحصيلان‌ زيست‌ دريا مي‌توانند‌ در مراكز پرورش‌ ماهي‌ و مراكز‌ تحقيق‌ بر روي‌ ارزش‌ مواد غذايي‌ دريايي‌ فعاليت كنند.

ارشد زیست فناوری با گرایش صنعت و محیط زیست:

در زیست فناوری صنعت و محیط زیست از علوم سلولی و مولکولی و مهندسی ژنتیک برای توسعه سویه های صنعتی با قابلیت های جدید، فناوری تخمیر، بهینه سازی تولید و تخلیص مواد زیستی از سویه های صنعتی استفاده می شود همچنین قابلیت های زیست فناوری برای پاکسازی و حفظ محیط زیست مورد مطالعه قرار می گیرد. این گرایش در حوزه های مختلف صنعت غذایی، دارویی، تولید اسیدها و سوخت های زیستی می تواند به مطالعه بپردازد.

بازار کار:

افرادی که علاقمند به بررسی ویژگی های خاص موجودات زنده برای حفاظت از محیط زیست و تولید فرآورده های زیستی با کاربرد صنعتی با استفاده از روش های زیست فناوری می باشند، مناسب برای این رشته هستند.

ارشد زیست فناوری گرایش زیست فناوری مولکولی

این گرایش شامل مهندسی پروتئین، غشا و سنسور های بیولوژیک، مهندسی ژنتیک، انجام تحقیقات بنیادی و تولید آنتی بادی های منوکلونال است.

بازار کار:

اشتغال در واحدهای آموزشی، در مراکز تحقیقاتی و پژوهشی، در واحدهای صنعتی مرتبط با زیست فناوری و فرآیندهای حفظ محیط زیست، در زمینه دارویی و کشف و تولید انواع دارو ، واکسن ، سرم و …، گسترش روش‌ های درمان مبتنی بر سلول‌ های بنیادی، مقاوم سازی گیاهان به بیماری و آفت از طریق روش‌ های جدید، تصفیه پساب ، خاک و هوای آلوده توسط روش های جدید و هم چنین حذف آلاینده از محیط زیست، تولید پروتئین ها و محصولات میکروبی با ارزش اقتصادی بالا و …

منابع

• https://3gaam.com
• http://moshaavereh.blogfa.com
• http://www.ashrafi.ac.ircom
• https://www.heyvagroup.com
•  https://forum.oloompezeshki.com/
• https://phosphorapp.ir
• https://saednews-com

 

جمع آوری و تولید محتوا: مریم حیدری