ذخایر ژنی و بیوتروریسم
ذخایر ژنی و بیوتروریسم موضوعی است که مجله علمی آسو به آن پرداخته. در این مقاله موضوعاتی همچون بانک ذخایر ژنتیکی و سرقت این ذخایر مورد بحث قرار می دهیم.
تمامی ارگانیسم‌ها، که قابل کشت و تکثیر باشند را منابع بیولوژی می‌گوییم. اعم از میکروارگانیسم‌ها، گیاهان، انسان‌ها و جانوران و بخش‌هایی از آنها که قابل وراثت و تکثیراست مثل DNA یا ویروس. البته لازم به ذکر است که ویروس را ارگانیسم نمی‌دانیم ولی یک قسمت ژنومی قابل تکثیر دارد.
گذشت زمان و پیشرفت‌های روز افزون علمی هر روز دریچه تازه‌ای را به روی همگان گشود. همچنین باعث شده تا انسان به اهمیت و ارزش حتی ریزترین موجودات زنده و نقش آنها در تنوع زیستی و زنجیره حیات پی ببرد. موجودات زنده تاثیر زیادی در تمام عرصه‌ها از جمله تولید غذا و دارو، درمان بیماری‌ها و… دارند و به عنوان تنوع زیستی و ژنتکی هر کشوری محسوب می‌شوند از این رو به ذخایر ژنتکی ثروت ملی می‌گویند.کشور ایران به دلیل شرایط اقلیمی، از تنوع زیستی بالایی برخوردار است. اما همین تنوع زیستی به دلیل بی‌توجهی و دستکاری‌ها باعث انقراض و یا از بین رفتن گونه‌های مختلف گیاهی، جانوری و میکروبی شده‌است. این در حالی است که در دنیا با استفاده از این ذخایر پیشرفت‌های بسیاری در حوزه تولید دارو، واکسن و درمان بیماری‌ها انجام‌گرفته است.
بانک ذخیره ژنتیکی:
مراکز ذخاير ژنتيکی برای بهبود وضعيت تحقيقات بيوتکنولوژی و توسعه محصولات بيوتکنولوژيکی که منجر به بهبود وضعيت اقتصادی جهان می‌شود به وجود آمده‌اند. BRCها در چهار بخش اصلی شامل: ميکروارگانيزم‌ها، سلول‌های جانوری، سلول‌های انسانی و سلول‌های گياهی با ذخيره سازی منابع زيستی مرتبط با چهار بخش اصلی خود فعاليت می کنند. اين مراکز در شناسنامه دار کردن نمونه‌ها، کنترل کيفی نمونه‌های ذخيره شده، تبادل نمونه بين BRC های عضو OECD، در اختيار قرار دادن نمونه‌های حياتی در شرايط بحران به مناطق متاثر از بحران، کمک به بهبود وضعيت BRC هايی که در وضعيت ضعيف تری قرار دارند و بالاخره ثبت حقوق معنوی نمونه‌های ذخيره شده نقش مهمی دارند.
ذخایر ژنتیکی و زیستی، برای کشورهای مختلف اهمیت بسیار زیادی دارند. مراکز نگهداری از نمونه‌های ژنتیکی و زیستی از این بابت دارای اهمیت هستند که، نقش مهمی در تحقیقات و توسعه محصولات بیوتکنولوژی دارند. این نکته حائز اهمیت است که ذخایرژنتکی به عنوان رکن اصلی تحقیقات و پژوهش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و از طرف دیگر ارتباط مستقیم با امنیت غذایی، امنیت سلامت، امنیت اقتصادی و در نهایت امنیت ملی دارند. یکی از مهم‌ترین وظایف بانک ذخایر ژنتکی حفاظت از تنوع زیستی و ژنتیکی کشور است.
سرقت ذخایر ژنتیکی:
در مبحث ذخایر ژنی و بیوتروریسم دولت‌ها با تکیه بر داده‌های حاصل از بانک‌های ژنتیکی ملت‌های دیگر، شاخه بیوتروریسم را پیش می‌برند. بیوتروریسم با قابلیت کشتار بی صدا و تضعیف نسل یا ظرفیت ایجاد خسارات اقتصادی تولید باکتری‌ها و ویروس‌های بیماری زا را پیش می‌برند. هر تحقیقی که قرار است راجع به انسان، استعداد آن برای بیماری‌ها و همچنین وجود بیماری‌های ژنتیکی و غیرژنتیکی، نقاط قوت و ضعف وی و تولید داروها و محصولاتی برای بهبود یا تحت الشعاع قراردادن او انجام شود، با دسترسی به DNA آن نژادهای جمعیتی میسر می‌شود.
یعنی به عنوان مثال پایش می‌کنند و متوجه می‌شوند که DNA جمعیت ایران از نظر هفده یا هجده نژاد مختلف آن، چه ویژگی‌هایی دارد. حال می‌توانند محصول غذایی یا دارویی طراحی کنند که روی نژاد ایرانی اثر بگذارد اما روی بقیه نژادها اثر نگذارد. و یا اینکه در نژاد ما ناباروری یا سرطان ایجاد کند اما در نژاد دیگر، به دلیل تفاوت‌هایی که نسبت به ما دارد و آن قسمت در آنها مقاوم است و در ما مقاوم نیست، اثری نداشته باشد.
در چنین فضایی به نظر می‌رسد آسیب پذیری ایرانیان در این حوزه کم نباشد. ورود ارگانیسم‌های دست کاری شده ژنتیکی و فراورده‌های آن به واسطه واردات محصولات غذایی، کودهای شیمیایی و دام و فراورده‌های گوشتی به کشور ما بسیار زیاد است. به علاوه سهل‌انگاری‌ها در حوزه کشاورزی موجب شده هم‌اکنون محصولات با ارزش، و ثروت افزایی مانند پسته، زعفران و انار از تولید انحصاری ایران خارج شده و کشورهای رقیب به واسطه سرقت‌های زیستی صورت گرفته با استفاده از فضای بی‌قانونی کشور، خسارات سنگینی به کشاورزان ایرانی وارد آورند.
نتیجه‌گیری:
حفاظت و بهره برداری از منابع ژنتیکی و استفاده از فناوری‌های جدید برای بهره‌مندی از این ثروت ملی به منظور توسعه و پیشرفت کشور اهمیت بالایی دارد. همچنین ایجاد فعالیت‌های درآمدزا و بهره‌رسان هم از اهمیت بالایی برخوردار است. به علاوه این ذخایر ارتباط مستقیم با امنیت در حوزه‌های غذا، سلامت، اقتصاد و ملی دارد.
منابع:
tabnak.ir
مرکز ملی ذخایر ژنتکی و زیستی ایران
isna.ir
ibrc.ir
