یک مطالعه جدید روند تکاملی ویروس هپاتیت B را از ماقبل تاریخ تا به امروز بررسی می کند. این مطالعه راه های انتشار و تغییرات در تنوع ویروسی را آشکار می سازد. محققان تکامل ویروس هپاتیت B را از اوایل دوره ی هولوسن با آنالیز بزرگ ترین مجموعه داده ژنوم های ویروسی باستانی که تا به امروز تولید شده است، کشف کردند و در این مطلب به بررسی روند تکاملی ویروس هپاتیت B در طی ده هزار سال اخیر می پردازیم.
خب حالا داستان چیه؟
ویروس هپاتیت B (HBV) یکی از شایع ترین ویروس ها و یکی از معضلات اصلی سلامتی مردم در سراسر جهان است. این ویروس هر سال جان حدود یک میلیون نفر را می گیرد. بررسی مطالعات اخیر در DNA بقایای انسان های ماقبل تاریخ نشان می دهد که این ویروس از هزاران سال پیش، در میان مردم بوده است. اما تنوع ویروس و مسیرهای پراکندگی آن تا حد زیادی مجهول است0.
روش تحقیقاتی این تیم
تیم بزرگی از محققان سراسر جهان، ژنوم این ویروس را از 137 منطقه ی اوراسیایی باستانی و بومیان آمریکایی که بین 10500 تا 400 سال پیش زندگی میکردند، بررسی کردند. این مطالعه جدید بینش خوبی در مورد تاریخچه تکاملی HBV به ما می دهد. نتایج این مطالعات، مسیرهای انتشار و تغییرات در تنوع ویروسی را نشان می دهد. این مطالب تاثیرات مهاجرت انسانی و رویداد های جمعیتی و هم چنین الگو های ناگهانی و ارتباط آن با زمان حال را نشان می دهند.
ویروس HBV و مردم قاره ی آمریکا
سویه های HBV امروزی به 9 ژنوتیپ طبقه بندی می شوند که دو مورد از آن ها عمدتا در جمعیت های اجداد بومی آمریکا یافت می شوند. این مطالعه با ارائه شواهدی محکم، نشان می دهد این سویه ها از دودمانی از HBV منشعب می شوند که در اواخر دوره ی پلیستوسن از یکدیگر جدا شدند و توسط برخی از اولین ساکنان قاره ی آمریکا منتقل شدند.
دنیس کونرت ، رهبر گروه تحقیقات و سرپرست این مطالعه می گوید: «داده های ما نشان می دهد که همه ی ژنوتیپ های شناخته شده HBV، از سویه ای منشا می گیرند که اجداد اولین آمریکایی ها و نزدیک ترین خویشاوندان اوراسیایی آن ها را در زمان واگرایی این جمعیت ها آلوده کرده است.»
ویروس HBV در اروپای ما قبل تاریخ
این مطالعه هم چنین نشان می دهد که این ویروس از ده هزار سال پیش، قبل از گسترش کشاورزی در این قاره، در بخش های بزرگی از اروپا وجود داشت.
ژوهانس کرائوس، مدیر گروه باستان شناسی در مرکز انسان شناسی تکاملی ماکس پلانک و سرپرست مشترک این مطالعه می گوید: «تصور می شود بسیاری از پاتوژن های انسانی پس از گسترش فعالیت های کشاورزی ظاهر شدند. اما HBV از قبل آن دوره، جمعیت شکارچیان ماقبل تاریخ را تحت تاثیر قرار داده است.»
پس از گذر دوران نوسنگی در اروپا، سویه های جدید HBV که در طی سکونت انسان ها و فعالیت های کشاورزی پدیدار و منتشر شدند، با سویه هایی که پیش از این توسط انسان های شکارچی شایع بود، جایگزین شدند. این مسئله نشان دهنده ی هجوم ژنتیکی بزرگ مرتبط با گسترش فعالیت های کشاورزی در سراسر منطقه است. این دودمان ویروسی جدید به مدت نزدیک به چهار هزار سال در سراسر اوراسیای غربی ادامه یافت. شیوع این سویه ها از طریق گسترش جلگه ی هردرز غربی، در حدود پنج هزار سال پیش ادامه یافت که به طور چشم گیری مشخصات ژنتیکی اروپایی ها را تغییر داد. اما با گسترش انواع جدید HBV ارتباط قابل توجهی نداشت.
فروپاشی و ظهور مجدد HBV ماقبل تاریخ
یکی از شگفت انگیز ترین نتایج این مطالعه کاهش ناگهانی تنوع HBV در غرب اوراسیا در طول نیمه دوم هزاره ی دوم قبل میلاد است. این دوره، زمانی است که تغییرات عمده فرهنگی، ازجمله فروپاشی جوامع بزرگ دولتی عصر برنز در منطقه مدیترانه شرقی رخ داد.
آرتور کوچر، نویسنده ی اصلی این تحقیقات است. او می گوید: «این مسئله می تواند به تغییرات مهمی در جنبش اپیدمیولوژیک در یک منطقه ی بسیار بزرگ در این دوره اشاره کند. اما برای درک این که این اتفاق به تحقیقات بیشتری نیاز داریم.»
نتیجه گیری
همه ی سویه های باستانی HBV که پس از این دوره در غرب اوراسیا بازیابی شدند، متعلق به دودمان های ویروسی جدید هستند که هنوز هم در این منطقه شایع هستند. با این حال، به نظر می رسد که یک گونه مربوط به تنوع پیش از تاریخ تا به امروز باقی مانده است. این گونه ی ماقبل تاریخ به یک ژنوتیپ نادر تبدیل شده و به نظر می رسد اخیرا در طول همه گیری HIV بنا به دلایلی که هنوز مشخص نیست، دوباره ظاهر شده است.
منبع
- Materials provided by Max Planck Institute for the Science of Human History. Note: Content may be edited for style and length.
- Arthur Kocher et al. Ten millennia of hepatitis B virus evolution. Science, 2021 DOI: 10.1126/science.abi565
مترجم: مهسا صیدی | تولید محتوا و ویراستاری: نفیسه مظفری
